Enerzijds dacht ik: het is goed dat de Fransen en de Amerikanen zich veel moeite troosten om de herinnering aan de strijd tegen de nazi's levend te houden, want de geschiedenis moet gekend worden en de nazi's waren slecht nieuws en de oorlog was groot nieuws. Anderzijds dacht ik: de potsierlijke, soms monsterachtige monumenten (niet op deze foto) en de dikdoenerij over moed, opoffering, vrede, vrijheid en goed vs. kwaad zijn verheerlijking van de doden, van de oorlog en de dood.
De doden offeren echter niets op, want in de leegte wordt niets gemist (en bestaat ook geen glorie, vrede en vrijheid). Misschien wordt de synthese bereikt als men zich afvraagt: welk ideaal, waaronder je eigen vrijheid, is mij het leven van mijn vader, broer, een vriend of een andere naaste waard? Maar reeds de poging om op die vraag een positief antwoord te vinden, lijkt mij inhumaan.
Dit betekent niet dat de strijd tegen de nazi's niet was gerechtvaardigd. Dat was een strijd tegen een misdadige, moorddadige agressor en daarmee was die strijd gerechtvaardigd. Het gaat mij om de inhoud van het herdenken.
Wie zich in de geschiedenis verdiept, leert dat de oorlog een lange aanloop kent en vele vaders heeft, ook buiten Duitsland, en dat er vooral veel slachtoffers zijn, aan beide zijden. De focus op de geallieerde doden en de triomferende idealen schijnt mij dan kortzichtig. En wie zich in de filosofie verdiept, leert dat het leven vorm en voorwaarde is voor alle inhoud en elk ideaal en dat er dus niets groter is dan het leven. De verheffing van een ideaal, willekeurig welke, boven een leven, schijnt mij dan de wereld op zijn kop.
De oorlog moet dan niet worden voorgesteld als een strijd tussen goed en kwaad, maar als de groteske dwaling of het debacle van een generatie of generaties. En de doden moeten niet worden voorgesteld als de prijs voor onze vrede en vrijheid: onze vrede en vrijheid zijn slechts een schrale troost, een doekje voor het wereldwijde bloeden. En misschien wel minder dan dat.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten